A New Age.*

In de Volkskrant stond onlangs een artikel over Kees Boeke (1884-1966). Govert Schilling besprak daarin een nieuw verschenen boek (en gaf het 4 sterren), geschreven door twee oud-docenten van de befaamde school ‘De Werkplaats’ in Bilthoven, die circa 100 jaar geleden door Kees Boeke werd opgericht. Het boek heet: ‘Tiendesprongen- reizen in ruimte, tijd en snelheid’. Kees Boeke staat, als je hem googelt, bekend als pedagoog. Maar hij was meer dan dat, getuige zijn nog altijd realistische theorieën over de macro-en de microkosmos. Bovendien was hij in de jaren twintig van de vorige eeuw sympathisant van de PIA. Kees Boeke was een Pianees…

Zoeken naar nieuwe waarden.
* De uitdrukking ‘New Age’ werd al in de vroege jaren twintig van de vorige eeuw gebruikt.

De verschrikkingen van de Grote Oorlog (W.O.1) hadden in Europa diepe sporen nagelaten. Vooral onder jongeren was het vertrouwen in de oude maatschappijstructuren tot een dieptepunt gezakt. Veel mensen hadden het geloof in de vermeende superioriteit van het oude Europa verloren. Vooral onder de beter gesitueerden, onder meer studenten, werd gezocht naar een geestelijke wedergeboorte van het individu, een heroriëntatie op o.a. het christendom, waarbij men de blik richtte op het oosten als religieus/ mystieke bron.
Er ontstonden daardoor nieuwe groeperingen (en bestaande kregen nieuw elan) die min of meer hetzelfde nastreefden: theosofen, spiritisten, geheelonthouders, christen-anarchisten, enzovoort. Zelfs de padvinderij kan aan dit rijtje worden toegevoegd.
Er ontstond een brede maatschappelijke beweging, die ook door met name de sociaal-democratie op waarde werd geschat. Veel vooraanstaande socialisten waren dan ook lid van de PIA, zoals Wiarda Beckman en Van der Goes van Naters.
Om de breed levende wens naar verandering te kenschetsen: een derde deel van de jeugd was op een of andere manier betrokken bij een jongerenbeweging. In veel Europese landen (zelfs Troelstra zag kansen in Nederland) deden zich revoluties voor, met de Russische als meest succesvolle.
Abel Sanders, de hoofdpersoon in mijn roman ‘Twee Kampen’ ziet in Hamburg manifestaties daarvan op straat aan zich voorbijtrekken.

Kees, Koos, Juliana, Philip, Hendrik en Krishnamurti.

Kees Boeke was lid van de PIA, de Praktisch Idealisten Associatie. Een van de oprichters van de PIA was Koos van der Leeuw, een jonge rechtsgeleerde die ik ook laat optreden in ‘Twee Kampen’. Hij en zijn broer Kees, erfgenamen van een vennoot van de Van Nelle- fabrieken, waren intensief verbonden aan de Sterkampen in Ommen, waar tussen 1925 en 1938 de oosterse wijsgeer Krishnamurti zijn redevoeringen hield en duizenden luisteraars trok. De kampen werden georganiseerd door de orde van de Ster van het Oosten, een gezelschap theosofen van allerlei nationaliteiten.
Ook de PIA kwam samen in de bossen onder Ommen, net als de Sterkampen even later (ze bestonden enkele jaren naast elkaar) waar Krishnamurti een centrale rol speelde.
De beginselverklaring van de PIA luidde: ‘Wij willen de menschheid dienen, in plaats van eer en voordeel na te jagen. Wij willen onze lagere natuur beheerschen, in plaats van haar onbeteugeld te laten. Wij willen de innerlijke werkelijkheid der dingen onderscheiden van hun uiterlijken schijn. Met alle gelijkgezinden willen wij in eenheid samenwerken om, bezield door deze idealen, een betere samenleving te vormen, en we zullen ons hierbij door geen uiterlijke verschillen laten verdelen’.
Bij het kampvuur verdwenen de verschillen in klasse, sekse en nationaliteit. Daar heerste broederschap, vrede en euforie, en de overtuiging dat de wereld kon worden veranderd.

De link naar Oranje.

Terug naar Kees Boeke, die vanuit zijn idealisme niets moest hebben van het koningshuis (hij noemde koningin Wilhelmina steevast mevrouw van Mecklenburg), maar paradoxaal genoeg na de tweede wereldoorlog de prinsessen Beatrix, Irene en Margriet als leerling op zijn school mocht ontvangen.
Later bleek dat koningin Juliana zelfs belangstelling had voor de ‘leer’ van Krishnamurti. In haar naam zijn er in de vroege jaren vijftig pogingen gedaan om hem als spreker uit te nodigen voor de befaamde Oude Loo- conferenties waar zij jaarlijks aan deelnam. Krishnamurti is daar nooit op ingegaan.
De koningin stond onder invloed van Greet Hofmans, die ook de Sterkampen bezocht, en die aanleiding was voor de (bijna) constitutionele crisis in 1956. Juliana is persoonlijk nooit op de Sterkampen geweest, maar bezocht wel het vlakbij gelegen padvinderskamp op Eerde in 1953, nadat de 10-jarige prinses Beatrix in 1948 haar was voorgegaan.

Zo komen we uit bij Philip baron van Pallandt. Philip werd geboren in Den Haag en bracht een groot deel van zijn jonge jaren door op het landgoed Duinrell. Rond zijn 20^e kwam hij in aanraking met met het werk van Robert Baden Powell, de stamvader van de padvinderij, waarmee hij een goede band opbouwde. Philip is enthousiast en zorgt ervoor dat een Haagse padvindersgroep een terrein op Duinrell mag gebruiken.
Hij erfde kasteel en landgoed Eerde, trouwde daar (in padvindersuniform) en wordt een van de leidende figuren in de Nederlandse padvinderij. Tot de dag van vandaag is op Eerde een terrein ingericht voor scouts en bevindt zich nabij Huize Het Laar, ooit ook onderdeel van het landgoed, de Van Pallandtgroep. Daar dichtbij, langs de Vecht, wordt ook nog altijd door scouts gekampeerd. Hier was vroeger een opleidingscentrum voor kaderleden in de padvinderij gevestigd.
Een andere belangrijke voortrekker is prins gemaal Hendrik (de heer van Mecklenburg, zou Kees Boeke wellicht hebben gezegd), die tot zijn dood in 1934 beschermheer en koninklijk commissaris van de Vereniging van Nederlandse padvinders was.
Om het belang van de padvinderij in die tijd aan te geven: Annie Besant, voorzitter van het wereldwijde Theosofisch Genootschap, was ook het hoofd van de padvinderij in India. Padvinders speelden dan ook een rol in de organisatie van de Sterkampen, zowel bij het bagage afhalen op het station als het aanleggen van het kampvuur.

Uiteindelijk komt alles in die turbulente jaren samen in Ommen, op het landgoed Eerde van baron van Pallandt: de wereldberoemde Sterkampen.

Bronnen:

Denise Schreuder, De Sterkampen in Ommen (1925-1929) Bachelor Thesis Premaster Maatschappijgeschiedenis, jaar 2018-2019
De Volkskrant van 27 november 2021
Uitgeverij Walburg Pers
Wikipedia
Han van Bree, dissertatie 24-6-2015 Universiteit Leiden: De geest van het Oude Loo,
Juliana en haar vriendenkring 1947 – 1957
Joke Draayer, Een landgoed als leerschool, biografie van Philip Dirk baron van Pallandt
Robbert-jan Adriaansen, Voorvechters van regeneratie. Geschiedbeeld en toekomstverwachting in de Praktisch Idealisten Associatie (1919-1931), uit BMGHN – Low countries Hitopriacal Review, vol. 130-1 – 2015